Cholesterol - dobry czy zły?

Cholesterol jest jednym z podstawowych parametrów, które są badane przez lekarza POZ. Na temat cholesterolu namnożyło się sporo złej sławy. To nie jest tak, że cholesterol jest jednoznacznie zły i należy go unikać za wszelką cenę. Cholesterol jest bardzo ważny dla naszego organizmu i dopiero jego nadmiar, ale także niedomiar mogą powodować bądź sugerować nieprawidłowości w naszym organizmie.

Cholesterol buduje błony komórkowe w naszym ciele, co gwarantuje jej odpowiednią spójność a wszelkie patologiczne zmiany w jej składzie mogą powodować zaburzenie funkcji komórek. Cholesterol stanowi również podstawę do budowy większości hormonów. Ponadto reguluje procesy przemiany materii, tworzy kwasy żółciowe, pobudza do pracy mięśnie jelit czy stanowi podstawowe paliwo dla neuronów.

Cholesterol może być pochodzenia endogennego czyli wewnętrznego, samodzielnie produkowanego przez wątrobę lub tkanki pozawątrobowe (np. jelito cienkie czy skóra) oraz egzogennego, czyli dostarczanego wraz z pożywieniem. Jeżeli chodzi o pożywienie, to znajduje się on w produktach pochodzenia zwierzęcego, czyli w żółtkach jaj, krewetkach, wołowinie, wieprzowinie, drobiu a także serach oraz maśle. Ciekawym jest, że 75-80% cholesterolu we krwi pochodzi z jego produkcji przez wątrobę.

Na poziom cholesterolu będzie wpływała jego podaż wraz z pożywieniem, stres, choroba w fazie ostrej (np. niedawno przebyty zawał serca, udar, uraz, utrata masy ciała, stosowanie określonych leków), ale także pora roku, gdyż zimą poziom całkowitego poziomu cholesterolu może być większe nawet o 8% w porównaniu do lata.

Oceniając parametry cholesterolowe należy przede wszystkim przyjrzeć się jego poszczególnym frakcjom. Cholesterol HDL (potocznie nazywany "dobrym cholesterolem") powinien osiągać minimum 48 mg/dl u kobiet a 40 mg/dl u mężczyzn. Cholesterol LDL (tzw. "zły cholesterol) powinien wynosić poniżej 115 mg/dl u osób małego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Jednocześnie poziom trójglicerydów nie powinien przekraczać 150 mg/dl. Normy te w zależności od źródła różnią się, co też powoduje chaos informacyjny. W każdym razie w pierwszej kolejności należy patrzeć na poziomy poszczególnych frakcji a dopiero później na poziom cholesterolu całkowitego. W celu określenia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych sam lipidogram nie będzie wystarczający, dlatego należy poszerzyć diagnostykę o hemoglobinę A1C, homocysteinę oraz białko C, a także spojrzeć całościowo na stan zdrowia pacjenta oraz zgłaszane objawy.

Czy nadmiar cholesterolu przyczynia się do miażdżycy oraz choroby niedokrwiennej serca? Ta zależność nie została jednoznacznie udowodniona, jednakże wykazano, że nasycone kwasy tłuszczowe oraz tłuszcze trans powodują już taki efekt. W praktyce niewiele to zmienia, ponieważ produkty zawierające nasycone kwasy tłuszczowe, zawierają również cholesterol. Jedyny produkt, który wzbudza kontrowersje w tym temacie, to jajka. Jajka zawierają sporo cholesterolu, ale jednocześnie również niską zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych a ponadto są bogate w składniki odżywcze m.in. cholinę, która jest niezbędnym składnikiem odżywczym dla naszej wątroby i funkcji mięśni. Jeżeli będziemy jedli codziennie smażoną na boczku jajecznicę, to niestety nie podziała to pozytywnie na nasz organizm. Jednakże jeżeli zjemy taką jajecznicę zrobioną na wodzie albo parze (może nie brzmi zachęcająco, ale smakuje naprawdę dobrze!) bądź ugotujemy jajko na miękko, to będziemy mogli skorzystać z dobrodziejstw, które niesie ze sobą ten produkt. Według norm żywienia dla populacji Polski osoby zdrowe mogą spożywać do 7 jaj tygodniowo. Dla osób z rozpoznaną chorobą sercowo-naczyniową, cukrzycą bądź hiperlipidemią nie określono normy ich spożycia. Moim zdaniem 2-4 sztuki tygodniowo wydają się rozsądną ilością w przypadku takich osób.

Bibliografia:

1. G. A. Soliman, "Dietary cholesterol and the lack of evidence in cardiovascular disease"

2. M. Użarowska, M. Surman, M. Janik, "Dwie twarze cholesterolu: znaczenie fizjologiczne i udział w patogenezie wybranych schorzeń"

3. M. Gackowska, "Interpretacja wyników badań laboratoryjnych w praktyce dietetyka. Część II - ABC lipidogramu", Food Forum 2016

4. "Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie" pod red. M. Jarosza, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewskiej

5. P. Glibowski, A. Pietrak, Z. Rząd, J. Glibowska, "Żywieniowe i nieżywieniowe czynniki wpływające na metabolizm cholesterolu"