Układ nagrody a pobieranie pokarmu

Spożywanie pokarmów to nie tylko zaspokajanie swoich potrzeb fizjologicznych. To także strawa dla ducha. Jedni mogą nadmiernie kontrolować to, jak dużo i co jedzą, inne osoby wsłuchują się w odczucia głodu i sytości a jeszcze inne osoby pomimo braku głodu fizjologicznego czują silną potrzebę dalszego spożywania pokarmów. Niezmiennie fascynuje mnie działanie ludzkiego organizmu, także dzisiaj przybliżę Wam pokrótce układ nagrody, którego działanie jest związane m.in. z przyjmowaniem pożywienia. Każdy z nas jest w niego wyposażony, ale u każdego może on funkcjonować inaczej i charakteryzować się inną wrażliwością.

Żywność, podobnie jak wiele substancji psychoaktywnych, oddziałuje na szereg układów neuroprzekaźnikowych, co w konsekwencji uaktywnia układ nagrody w mózgu. Jego funkcją jest wzbudzanie motywacji do działania oraz przeżycia, co wiąże się z pobieraniem pokarmu, unikaniu zagrożeń, aktywności seksualnej w celu rozmnażania się i przetrwania gatunku oraz szeregu innych aktywności. W układzie nagrody kluczowym elementem jest układ dopaminergiczny (związany z produkcją dopaminy), który motywuje nas do wykonywania i powtarzania wyżej wymienionych czynności za pomocą odczuwania przyjemności płynącej z ich wykonywania. Układ dopaminergiczny współpracuje również z innymi układami neuroprzekaźnikowymi, także indywidualne odczuwanie łaknienia będzie uzależnione od działania i współdziałania tych układów.

Badania wykazały, że u osób cierpiących na anoreksję występuje obniżona aktywność dopaminy, co może powodować problem z rozpoznaniem bodźców nagradzających. Co więcej, pewien eksperyment wykazał, że po podaniu amfetaminy, która w istotny sposób pobudza układ nagrody, osoby chorujące na anoreksję odczuwały znaczący wzrost lęku a nie przyjemności.

Inaczej to będzie wyglądało u osób, które ze spożywania posiłków czerpią wiele przyjemności i trudno im jest się zatrzymać w jego dawkowaniu. W tym przypadku mogą wystąpić dwa mechanizmy. Jeden jest związany z obniżoną sygnalizacją dopaminergiczną związaną z ograniczoną dostępnością jednego z receptorów. Może to powodować zwiększoną ilość pokarmu spowodowaną kompensacją wobec mniejszej ilości przyjemności dostarczanej z pożywieniem. Drugi mechanizm po prostu pobudza układ nagrody do ciągłego odczuwania przyjemności i wykazuje problemy z odroczoną gratyfikacją.

Czy można sobie jakoś z tym radzić?

Na szczęście organizm ludzki został również wyposażony w zdolność samoregulacji, która oznacza umiejętność zmiany własnego sposobu odczuwania, myślenia i reagowania. Jest to cecha charakterystyczna tylko dla człowieka. Samoregulacja wymaga od nas wysiłku, ponieważ wymusza na nas świadomą kontrolę sposobu odżywiania i odroczoną gratyfikację. Może nie jest to proste na początku, ale możliwe i warte do wprowadzenia. Nasz mózg jest neuroplastyczny, także jego trening będzie powodował budowanie nowych połączeń neuronalnych, które będą dla nas wspierające w procesie zmian.

Jeżeli czujesz, że chciałabyś zmienić swój sposób odżywiania, ale potrzebujesz wsparcia, napisz do mnie a razem przyjrzymy się temu, co będzie dla Ciebie wspierające.

Bibliografia: 1. B. Jabłonowska-Lietz, M. Wrzosek, G. Nowicka - "Czy cukier może uzależniać? Ścieżkami mózgowego układu nagrody" 2. E.J. Nestler, "The neurobiology of cocaine addiction" 3. R. Kadzikowska-Wrzosek, D. Szczygieł, "Samoregulacja zachowań żywieniowych: wpływ standardów oraz mechanizmów kontroli działania" 4. P. Reimisz, "Mechanizmu homeostazy energetycznej organizmu. Część I: Regulacja na poziomie centralnego układu nerwowego" 5. D. A. Przewoźnik, "Wybrane zagadnienia dotyczące neurobiologii jadłowstrętu psychicznego" 6. K. Kucharska, "Stres a zaburzenia odżywiania się - nowe wyzwania terapeutyczne"