Czy reakcja na stres "walcz lub uciekaj" jest naturalna również dla kobiet?

Słyszeliście pewnie o reakcji "walcz lub uciekaj" w odpowiedzi na sytuację stresową. Do tej pory myślałam, że jest ona charakterystyczna ogólnie dla gatunku ludzkiego, ale okazuje się, że jest ona bardziej naturalna dla mężczyzn. Do pewnego czasu nie było rozróżnienia między płciami w tym aspekcie, ponieważ wszystkie badania były przeprowadzane wyłącznie na mężczyznach. Było to spowodowane zmiennością kobiecej gospodarki hormonalnej, co znacznie utrudnia wykazanie pewnej stałej w ich zachowaniu.

Na szczęście pewna pani psycholog zdecydowała się zrobić obserwacje na kobietach i okazało się, że o ile pod względem fizjologicznym wydzielają się te same hormony niezależnie od płci, to jeżeli chodzi o reakcję na stres, to dla kobiet bardziej naturalne jest "tend-and-befriend", co oznacza "zaopiekuj się i szukaj więzi z innymi". Oznacza to, że w chwili zagrożenia kobiety przede wszystkim chronią osoby, które pozostają pod ich opieką, np. dzieci a po drugie szukają wsparcia poprzez nawiązywanie relacji i przegadania problemu, np. z inną kobietą czy kobietami.

Skąd wynikają te różnice? Musimy cofnąć się do czasów, kiedy nie było rozwiniętej cywilizacji, nie mieszkaliśmy w wygodnych domach a nasze bezpieczeństwo na każdym kroku mogło zostać zakłócone. Reakcja "walcz lub uciekaj" była dobra dla mężczyzn, ale już nie dla kobiet, które mogły być w ciąży albo miały pod swoją opieką dzieci. W takich sytuacjach walka bądź ucieczka były niemożliwe. Z punktu widzenia matki to nie jej przeżycie było najważniejsze, ale życie jej dzieci. Nawet jeżeli kobieta podjęłaby się walki, to gdyby zginęła, jej potomstwo byłoby skazane na śmierć. Z drugiej strony nie dałaby rady uciekać przed przeciwnikiem, będąc w ciąży bądź z dziećmi. Największe szanse przeżycia jej i potomstwa dawało bycie w grupie.

Budowanie sieci kontaktów oraz przebywanie z innymi miało również inne znaczenie. Samo bycie w ciąży i opieka nad dziećmi była pewnym obciążeniem, dlatego kobiety naturalnie szukały między sobą wsparcia i pomocy. Co ciekawe, pani psycholog zauważyła również, że najlepszym antidotum na reakcje stresowe w organizmie kobiety wiążące się z wystrzałem adrenaliny, noradrenaliny czy kortyzolu, jest oksytocyna, którą w skrócie można nazwać hormonem miłości. Oksytocyna wydziela się w trakcie porodu, karmienia piersią, ale również w trakcie przytulania, bycia w grupie, wzajemnej wymiany uśmiechu a nawet jeżeli wyświadczamy komuś przysługę.

Posiadanie bliskich osób w swoim otoczeniu jest ważne dla każdego, niezależnie od płci czy wieku, ale wydaje się, że dla kobiet może to być szczególnie istotne ze względu na ich zdrowie i lepsze radzenie sobie ze stresem. Należy pamiętać, że nie jesteśmy zero-jedynkowi, także dane odpowiedzi na stres mogą się różnić między osobami, więc nie należy tego interpretować jako stałą przypisaną dla danej płci. Jednakże pokazuje nam to, że między kobietami i mężczyznami występują różnice nawet w takich prozaicznych sytuacjach i że nie ma w tym nic złego ani nienaturalnego.

Na podstawie fragmentu książki U. Dąbrowskiej "Życie towarzyskie mózgu. 21 powodów by być z ludźmi"